Platform Burgerrechten: “SyRI voor adrescontroles volstrekt disproportioneel”

De Tweede Kamer zou de invoering van een SyRI-systeem voor het opsporen van adresfraude moeten afwijzen, zo stelt het Platform in een brief aan de Kamercommissie Binnenlandse Zaken. Onder het mom van adrescontrole wordt een vrijwel onbegrensde bevoegdheid tot het profileren van alle Nederlandse burgers gecreëerd, via gegevensuitwisselingen tussen een paar honderd publieke en private partijen. Vandaag stemt de Kamer over het voorstel.

Het voorstel tot Wijziging Wet BRP legt een praktijk vast die al vele jaren plaatsvindt zonder wettelijke grondslag, te weten de Landelijke Aanpak Adreskwaliteit. Hierbij wisselen een paar honderd organisaties, zowel publieke instanties als bedrijven persoonsgegevens over burgers met elkaar uit om burgers te kunnen profileren op eventuele adresfraude.

Carte blanche voor het profileren van burgers

Zoals vele praktijken die de afgelopen kabinetsperiodes zijn ingevoerd om ‘fraude’ te bestrijden, heeft het voorstel een carte blanche karakter, zo stelt het Platform in haar brief. Het Ministerie krijgt onder dit voorstel een vrijwel onbeperkte bevoegdheid om persoonsgegevens te verzamelen uit allerhande publieke en private bronnen en op basis van gegevenskoppelingen risicolijsten aan te leggen met burgers waarvan het vermoeden bestaat dat het adres niet correct is geregistreerd. “In het voorstel ontbreekt een begrenzing van de bevoegdheid om persoonsgegevens uit tal van bronnen te verzamelen ten behoeve van profilering; het lijkt geschreven om een zo breed mogelijke reikwijdte te hebben. Er wordt daarmee in feite ingezet op datamaximalisatie. De eisen van noodzaak en proportionaliteit bij het verwerken van persoonsgegevens krijgen geen uitwerking in de wettekst. Hiermee kan de uitoefening van deze bevoegdheid de vorm krijgen van een fishing expedition.”

Tevens wijst het Platform op het negeren van andere juridische beginselen in dit voorstel, die moeten voorkomen dat de rechtsbescherming van burgers bij het verwerken van persoonsgegevens wordt ondermijnd. In strijd met het voorzienbaarheidsbeginsel somt de wet niet op welke gegevens kunnen worden verwerkt; dit mag de Minister na aanname van de wet zelf invullen via lagere wetgeving. Het parlement komt zo buiten spel te staan bij het bepalen hoe ver de bevoegdheden van de Minister strekken. Ook het doelbindingsbeginsel, een hoeksteen van de AVG, wordt onder dit voorstel massaal doorbroken. Persoonsgegevens, waaronder ook medische persoonsgegevens, opgeslagen bij honderden publieke en private partijen kunnen namelijk door de Minister worden samengebracht onder dit voorstel om burgers te profileren. Deze partijen kunnen naderhand worden uitgebreid zonder dat de Kamer daarover stemt. “Vrijwel elk persoonsgegeven kan op basis van deze wettekst in aanmerking komen om uit de oorspronkelijke context te worden gehaald en een rol te spelen in de profilering van burgers”, schrijft het Platform daarover.

Omkering rechtsstatelijke beginselen

Door in het voorstel haast volledig voorbij te gaan aan deze uitgangspunten, wordt de rechtsbescherming van burgers tegen de gevaren van deze werkwijze uitgehold en wordt het functioneren van de rechtsstaat bij het verwerken van persoonsgegevens bedreigd. “Het Platform wil benadrukken dat inbreuken op de grondrechten slechts mogelijk zijn bij uitzondering. Wanneer zoals onder dit voorstel voorzien wordt in een grootschalige en structurele doorbreking van de eerder genoemde beginselen, verwordt de uitzondering tot regel en gaat de essentie van deze grondrechten verloren.” Dat dit in de praktijk kan leiden tot kafkaëske wantoestanden voor burgers die in het vizier van dit soort methoden belanden, zou inmiddels helder moeten zijn volgens het Platform.

“De doorbreking van rechtsstatelijke beginselen bij het verwerken van persoonsgegevens is geen ’baat het niet, dan schaadt het niet ‘aangelegenheid, maar leidt tot de uitholling van de rechtsbescherming en kan burgers op vele manieren in de knel brengen. Terwijl we nog dagelijks worden geconfronteerd met de desastreuze gevolgen van de onrechtmatige profilering van burgers die leidde tot de Toeslagenaffaire, dendert de trein van de Rijksbrede Aanpak Fraude onverminderd door, getuige dit voorstel dat ook uit die beleidskoker komt. In plaats van deze onwettige praktijken zo veel mogelijk terug te draaien op plekken waar deze zijn ingevoerd, zet het kabinet onverminderd in op profilering van burgers als standaard modus operandi op vele beleidsterreinen. Dit voorstel is daar een helder voorbeeld van.”

Volg de stemmingen over dit voorstel en een aantal amendementen vanaf 15.00u hier: https://www.tweedekamer.nl/debat_en_vergadering/plenaire_vergaderingen/details/activiteit?id=2022A03504

Lees de brief die het Platform Burgerrechten aan de Tweede Kamer stuurde (PDF).

Bron afbeelding: https://www.flickr.com/photos/rhodes/386704432/ (CC BY-SA 2.0)