Fraudeopbrengst Nissewaard: op algoritmen blindgestaard
Door de introductie van algoritmen in de fraudebestrijding heeft gemeente Nissewaard het bedrag aan opgespoorde fraude bijna verdriedubbeld, zo claimde het college meerdere malen. Aan de nieuwe methode wordt bijna een half miljoen euro extra opbrengst toegedicht. Uit de officiële cijfers blijkt echter dat er in 2018 niet meer dan zes fraudeurs met behulp van de nieuwe methode zijn gepakt.
“Nissewaard spoort veel meer bijstandsfraude op: nieuwe aanpak levert tonnen op”, kopte het Algemeen Dagblad afgelopen zomer triomfantelijk boven een interview met wethouder Igor Bal. Sinds de Zuid-Hollandse gemeente het bedrijf Totta Data Lab risico-analyses laat uitvoeren op haar bijstandsgerechtigden, lijkt er geen plafond te zitten aan de opbrengst van de gemeentelijke fraudebestrijding.
“Dat bijna drie keer zoveel fraude is opgespoord”, schrijft het AD, “komt door het nieuwe beleid van de gemeente. Ruim een jaar geleden schakelde ze het onderzoeksbureau Totta Data Lab in, dat een speciale methode hanteert om aan de hand van algoritmes fraude te kunnen ‘voorspellen’.”
Bal stelde onlangs hetzelfde in een Nieuwsuur uitzending over SyRI en vergelijkbare systemen, waarin Bal meldt dat door de grotere nauwkeurigheid van meldingen die Totta Data Lab aanlevert, de fraudebesparing in één jaar is gestegen van 290 duizend euro in 2017 naar 770 duizend euro in 2018.
Overgrote deel loos alarm
Die euforische berichten verdienen zowel nuancering als correctie, zo blijkt uit een memo met fraudebestrijdingscijfers die de wethouder in de week van zijn interview met het AD aan de gemeenteraad stuurde. De resultaatcijfers in de memo komen niet overeen met de in de media gemelde opbrengsten.
Zo stelt het Algemeen Dagblad dat van de in totaal 92 opgespoorde fraudezaken, er 25 afkomstig waren van Totta Data Lab. Uit de cijfers in de memo blijken het er slechts zes te zijn. Weliswaar leverde Totta 25 meldingen, maar 19 daarvan bleken niet op fraude te wijzen.
Het is zeer te betwijfelen of de zes resterende gevallen gezamenlijk goed zijn voor twee derde van het totaalbedrag aan fraudebesparing, zoals Bal suggereerde tegenover Nieuwsuur. De vraag valt te stellen of de zes opgespoorde fraudegevallen überhaupt genoeg hebben opgebracht om de kosten voor het inhuren van Totta Data Lab te dekken.
Andere oorzaken
Het lijkt er met dit alles sterk op dat het hogere bedrag aan opgespoorde fraude andere oorzaken heeft dan de inzet van Totta Data Labs algoritmen. In het AD-artikel wordt dan ook halverwege het stuk summier vermeld: “Ook ging de gemeente strenger controleren.” Het feit dat de gemeente in Nissewaard de controles in zijn algemeenheid heeft opgevoerd, wordt verder niet in verband gebracht met de hogere opbrengst.
In de memo van wethouder Igor Bal valt echter te lezen dat de Nissewaardse fraudebestrijding op meerdere terreinen is vernieuwd: “De verbetering van de resultaten in 2018 zijn het gevolg van professionalisering van de handhavingsprocessen, inzet van de fraudecommissie, van innovatieve werkwijzen en verdieping van het kennisniveau door opleiding en versterking door een handhavingsspecialist.”
Tegenover het AD en Nieuwsuur vond de wethouder het kennelijk interessanter om de geboekte resultaten aan het de inzet van algoritmen toe te schrijven, wat voor de aanjagers van dit soort systemen een welkome afwisseling moet zijn geweest tussen al het negatieve SyRI-nieuws van de afgelopen maanden. Ook Totta Data Lab maakte er goede sier mee. Als de vertekende opbrengstcijfers echter ergens op duiden, is het een gebrek aan rekenkundig vermogen – wat weer verklaart waarom gemeente Nissewaard haar algoritmen uitbesteedt.
Afbeelding: G.Lanting [CC BY-SA 3.0]
