VN bezoekt Nederland vanwege SyRI-rechtszaak
“Met SyRI bouwt Nederland aan een digitale surveillancestaat voor haar meest kwetsbare burgers.” De VN-rapporteur maakte deze week in een brief aan de rechtbank kenbaar zich ernstig zorgen te maken over het Systeem Risico Indicatie. Eind deze maand vindt de zitting plaats in de bodemprocedure tegen het omstreden fraudebestrijdingssysteem. De VN zal op vrijdag 25 oktober tijdens een symposium van de Vrije Universiteit pers en publiek toelichting geven bij de brief die ze aan de rechter schreef.
Lees hier de brief (PDF) die de VN-rapporteur aan de rechtbank schreef.
Lees hier het persbericht dat de VN verstuurde naar aanleiding van de brief.
Lees hier het interview met VN-rapporteur Philip Alston.
De opkomst van de digitale surveillancestaat waarvoor VN-rapporteur Philip Alston in zijn brief waarschuwt, staat centraal tijdens het symposium Datamining in the Welfare State: Profiling Citizens in the Netherlands. De introductie van digitale informatietechnologie wordt ook in de verzorgingsstaat in rap tempo omarmd, met verstrekkende gevolgen voor de rechtsbescherming van hulpbehoevende burgers.
De aankondiging van het symposium stelt: “Overheidsinstanties bundelen steeds vaker hun bevoegdheden en de persoonsgegevens waarover zij beschikken, om onverdachte en nietsvermoedende burgers te profileren. De onderzoekslogica verschuift van reactief naar proactief. De inzet van ingrijpende opsporingsmaatregelen vereist niet langer een verdenking van een individuele burger. In deze nieuwe modus operandi vervagen de grenzen aan de overheidsmacht.”
Complete wijken als verdacht bestempeld
De rechtszaak tegen SyRI wordt door de VN-rapporteur gezien als een belangrijke procedure, omdat het één van de eerste zaken is die risicoprofilering in de verzorgingsstaat aanvecht. De wijze waarop SyRI burgers massaal zonder aanleiding doorlicht, zet volgens Alston de essentie van het recht van privacy op het spel. Hij schrijft onder meer: “Complete wijken worden als verdacht bestempeld en onder verscherpt toezicht gesteld; dit is de digitale evenknie van sociaal rechercheurs die bij elk huishouden in een wijk aankloppen en in documenten van burgers op zoek gaan om frauduleuze zaken te vinden – terwijl de bewoners in een meer welvarende buurt niet zo ingrijpend worden onderzocht. In de echte wereld zouden er nooit genoeg sociaal rechercheurs zijn voor zo’n massale controle en zou dit al snel tot publieke verontwaardiging leiden.”
VN-rapporteur Philip Alston zal zijn brief aan de Rechtbank Den Haag toelichten in een videospeech aan het publiek. Christiaan van Veen, Speciaal Adviseur nieuwe technologie van de VN-rapporteur, zal namens de VN aanwezig zijn om de brief toe te lichten en vragen te beantwoorden.
Naast de VN staan de volgende sprekers op het programma:
Maureen van der Pligt, bestuurder van FNV Uitkeringsgerechtigden. Vakbond FNV sloot zich in 2018 aan bij de bodemprocedure tegen het Systeem Risico Indicatie. De inzet van SyRI is volgens FNV een grove aantasting van de privacy en burgerrechten die uitkeringsgerechtigden als groep als bij voorbaat verdacht bestempelt. Van der Pligt zal ingaan op het klimaat van wantrouwenin de sociale zekerheid en wat de jarenlange opeenvolging van aanscherpingen van sancties en verplichtingen betekenden voor uitkeringsgerechtigden.
Valery Gantchev, onderzoeker IT, Privacy en Sociale Zekerheid aan de Rijksuniversiteit Groningen. Gantchev houdt zich vanuit de faculteit Rechtsgeleerdheid bezig met sociaal zekerheidsrecht en rechtsbescherming en deed onderzoek naar SyRI en haar buitenlandse evenknieën. In een recentelijk gepubliceerd een onderzoek waarin hij bestandskoppelingswetten in verschillende verzorgingsstaten vergelijkt, blijkt dat Nederland met de invoering van SyRI een zeer verregaand instrument heeft gecreeërd dat in onze buurlanden geen gelijke kent.
Tijmen Wisman, universitair docent Privacyrecht aan de Vrije Universiteit en voorzitter van het Platform Bescherming Burgerrechten, dat in 2018 de Nederlandse Staat dagvaardde om het Systeem Risico Indicatie uit de wet te laten schrappen. Wisman zal ingaan op de beweegredenen voor de rechtszaak en uitleggen hoe SyRI een fundamentele verandering betekent in de wijze waarop de overheid zich verhoudt tot haar burgers.
Na de bijdragen zullen de sprekers deelnemen aan een discussiepanel. Het symposium wordt gemodereerd door Tina van der Linden, onderzoeker en universitair docent Recht, Ethiek en Technologie aan de VU.
Praktische informatie
Het symposium vindt plaats op vrijdag 25 oktober plaats in het Symphonygebouw Auditorium aan de George Gershwinlaan 22-28 in Amsterdam. De deuren openen om 14:00u, het programma start om 14:30u en eindigt om 16:15u, waarna er nog een borrel ter afsluiting plaatsvindt.
Belangstellenden kunnen zich gratis aanmelden via de website van de Vrije Universiteit, zie deze pagina voor een uitgebreide aankondiging en een aanmeldformulier: https://fd20.formdesk.com/vuamsterdam/form664
